ADIPARWA

Jaratkâru

1. Hana ta sira brahmana, sang Jaratkâru ngaran ira, matang yan Jaratkâru ling ning haji, jarȃtikṣayam ity ȃhuh, jarat ngaran ing kṣaya, kȃruṇikasya tad bhayam kȃruṇyabuddhi, çaraṇa ri sȇḍȇng ing katakut, tȇkaning katakutnyâçarîra, yogya takatakutana, apan makaswabhâwa kṣaya.
   mangȇt pwa sira, an mangkana janma ning çarîra, Jaratkârur iti smṛtaḥ, matang yan sang Jaratkâru nâma nira, mawȇḍi ri kasangsâran ing janma. Ya ta warakulotpannaḥ, wȇkâ ning wiku warabrata sira, sang wiku santoṣa mâlap wîja kasawus, mwang ikang huwus kasingsal ing hawan. Yatikâ pinet inasȇhan ira. Akweh pwa ya bhaṭâra, mwang paweh nireng tamuy. Mangkana brata ning kawitan ira, kumawaçâkȇn apriya, tan kȇneng strî, kewala tapa ginong nira,, inajar nira, kalaran magawe tapa. I sȇḍȇng mahârja parîkṣit maburuburu, ikâ ta kâraṇa nirân çinâpa de bhagawân Ҫṛnggi panganȇn de ning nâga takṣaka. Samangkana ta sang Jaratkâru magawe tapa. Huwus pwa sira siddhi mantra, mahas ta sireng sarwaloka, tȇkâ ring asing sakaharȇp pinaran ira mwang lumaku tirtha. Kalunghâlunghâ ta laku  nira, kawawa sireng Ayatanasthâna, ikang loka pântaraning Swarga lawan naraka, kahana ikang pitara mangapekṣa kâranâṇtara, an pangguha swarganaraka. Ya tikâ kahaliwatan de sang Jaratkâru, haneng Ayatanasthâna.
2. Hana ta pitara ginantung ring pȇtung sawulih kinabehan ira, katon tang muka tumumpȇk, tinalyan suku nira, ri sor nira jurang ajȇro tȇkeng narakaloka, ikang inȇnahakȇn tinal yan ira. Yan tikȇl ikang pȇtung ri pinggir ing jurang, pratidina manigit wuku nikang wiraṇastamba.  Ya ta katon de sang Jaratkâru, marabas ta ya luh nirân tumon iriya , makanimitta kâruṇya ning citta, syuh drawa hati nira de nira sang anungsang gumantung i tungtung ning pȇtung tinalyan suku nira ; mogha sang Jaratkâru inâweṣa sang pitara, tâpa sarûpa, kadi weṣa ning wiku, majaṭȃdhara, mawalkala, ndȃtan sayogya sira manghiḍȇpa sangsȃra kṛtasangsȃra nirȃhȃra sȃkṣȃt rwan gumantung kakingan dening lahrû, mahayunan tȇkap ing hangin madȇrȇs, tarpamangan sadȃkȃla. An mangkana iwir sang pitara
   “ke bhawanto ‘walambante wîraṇastambam ȃçritȃḥ?” ling sang Jaratkâru: “Aparan ta rahadyan sanghulun kabeh, ginantung ri pȇtung sawulih, meh tikȇla deni panigit ing tikus, ikang jurang ri sornya tan kinawruhan jȇro nika. Ya tikȃngde kita, ȃtpasaḥ kṛta kalena, ngehulun kȇtȃ, magawe tapa sangka raray, amahakȇn tanggung ni tapa ni nghulun, sasar pakṣa nikȃ, de ni wȇlasku nmulati kasang sȃranta. Yan  pira kari paweha phal ani tapa ni nghulun yatanyan kita muliheng  Swarga maryȃanghiḍȇpa sangaȃra? athawȃ saparpatan, yan satȇngah kunang paweha mami  samȃrgantȃmanggiha ng Swarga juga”.
3. Nȃhan ta ling sang Jaratkâru, karȇngö ta ujar nira de ning pitara. Sumahur ta sira, mahatîs kadi sinirȃm ning amṛta manah sira:
   “tapawrata karma wayam. Sanghulun tinaňta ya kawarah krama ni  nghulun kabeh, umarambham kṛtam karma santȃnam prekṣayetrato, kunang tȃpan pȇgat wangça mami nahan ta het umami npȇgat sangkeng pitṛloka, tatwa nikang pȇtung sawulih, hana wangça mami sasiki, Jaratkâru, ngaranya, ndȃn mokṣa wih ta ya, mahyun luputeng sarwajan mabandhana, tȃtanpastrî, ya çuklabrahmacȃrî. [Yatika mȃwakangku, ikang wîraṇastamba, mapan ikang brata samadhi… ri sang gṛhasthȃçrama.] Yadin pȇgata ni wangçanya ikang kapangguh, phalanya nanȃ, witan ikang  suka kagawe de mami, makȃdi niyama warabrata. Yatikȃ wartamȃna mangke ri tan pawangça mami, naraḥ duṣkṛtino yathȃ, tȃtan hana pahi mami lawan ikang agawe pȃpakarma, si mangḥidȇp  sangsȃra. Kunang yan kita tuhwȃsih “ikang wiku Jaratkâru ngaranya pintakȃsihi ta ya kon mȃnaka, yatanyan kami muliha mareng pitṛloka. Ya winarahakȇn ta kami yan panghidȇp sangsȃra, yatanyan wȇlasȃmbȇknya”. 
   Mangkana ling sang pitara, mangkin  marabas luh sang Jaratkâru, kadi hiniris twas  nirȃn tumon i sang bapa manghiḍȇp duḥkȃntara: “Ngehulun iki sang Jaratkâru ngaranku, ikang wangçanta lobha ring tapa, mahyun ing kabrahmacaryan; winaling ni nghulun tan mangke ya jugȃwasȃnanta, ȃpan paripûrna ikang brata ginawayakȇn sadȃkȃla. Hanan pwa mȃrganta muliheng Swarga, tan sangçayan rahadyan sanghulun kabeh, marya nghulun brahmacarya, ametȃnakbi pȃnaka ni nghulun. Kunang kaharȇp i ngehulun strî, ikang sanȃma, pada lȃwan ngaran i nghulun. Yapwan huwus nghulun pakȃnak, muwaha ta nghulun gumawayakna ng kabrahmacaryan. pahalȇbȃ tȃmbȇk rahadyan sanghulun kabeh”.
4. Mangkana ling sang Jaratkâru, lumȃmpah ta sirȃmeta strisanȃma nira. Kȃla nirȃnmahas mamet strî, sȇḍȇng mahȃrȃja Janamejaya haňar mastrî, makastrî sang bhȃmuṣṭimȃn. Samangkana ta kȃla nirȃn mahas. Tȇlas kahasan ikang daça deça, ndȃtan polah sira strî sanȃma nira ndȃtar  wruh ri naya nira, mȃngȇn-angȇn ing daya de sang bapa hȇntasa sangkeng sangsȃra. Manusup tasireng çûnyȃraṇya, anangis sumambe sarwadewatȃ, sarwabhûta, ling nira:
   “Yȃni  bhûtȃni santîha, janggamȃni sthîrȃṇi ca, ai sakweh ta sarwabhûta, sthȃwara janggama pinakȃwakta, nghulun sang Jaratkâru ngarangku, brȃhmaṇa mahyun mastrî;wehȇn ta ngehulun strî sanȃma ni nghulun mangaran Jaratkâru, yan sayoga pȃnaka ni nghulun, yatanyan Swarga kawitangku”.
   Nȃhan tangis sang Jaratkâru, ya tikȃ karȇngö de nikang nȃga kabeh. I sȇḍȇngnyȃn hȃrohara kinon de sang Bȃsuki ameta Brȃhmaṇa mangaran Jaratkâru yatanyan mȃnaka brȃhmaṇa mangaran Jaratkâru tarimanȃnȃri nirȃri nira nȃgini mangaran Jaratkâru, yatanyan mȃnaka brȃhmaṇȃngluputana sangkeng yajna sarpa.  Mangkanȃbhiprȃya sang Bȃsuki, karȇngö  pwa tangis sang Jaratkâru denya. Magirang ta ya, mȃjar i sang Bȃsuki mangundange  sang Jaratkâru tarimananȃri nira, labdhamanohara tȃmbȇk sang Jaratkâru; matang yan mantuk ikȃ sang Bȃsuki, datȇng sira ri pȃtȃla. Winarang ta sira de sang Bȃsuki, pinȃnigrahaṇa ta sira saha widhiwidhȃna. Sȇḍȇng nirȃlunggw ing çayana, mojar ta sang Jaratkâru ring sira srtî:
   “Samaya ni nghulun lȃwan kita, haywa ta kita mujarakȇn tan menak i kami, nguniweh gumawayakna ng ulah tanyogya! Yapwan kagaway ikȃ denta, aryakna ni nghulun kita”.
5. Mangkana ling sang Jaratkâru ring sira strî akurȇn ta sira. Pira kunag lawas nirȃkurȇn, kaworan ta sang nȃgini Jaratkâru; katon ta china ning garbhinî de sang swȃmi. Aminta ta sira tunggunȇn aturû, dalihan irȃn tinggalakna sira strî. Amalaku sira sinanghulu ring sira strî, ling  nira:
   “Sanghuluntȃku mature.” Yatna sang strî sumanghulu ri sang swȃmi. Ardha sowe pwa sirȃturû, kawȇnang sandhyakȃla, tatkȃla ni pamûjȃ nireng lagi. Mangȇnángȇn ta sang nȃginî Jaratkâru, ling nira:
   “Sore kȃla sang hyang mangke, sȇdȇng sira mpu brȃhmaṇa magaway ȃsthȃpanasewana mpu ngkulun; yogya wungunȇn pituturana tatkȃla ni gawe nireng lagi apan yan angantya patanghya nira wiṣama ta sirȃgalaka, ȃpan wȇdi nirȃn sepakȃla ning pûjȃ, nityakarma nireng bhaṭara hiḍȇp nira”. Winungu nira ta sang swȃmi:
   “Om mpungku mahȃbrȃhmana, atanghya ta rahayadyan sanghulun! Sandyȃkȃla mangke mpu ngkulun, pagawayan sanghulun nityakarma. Nȃhan tang kȇmbang umaḍang  saha gandhȃkṣata”.
   Mangkana ling nirȃnȇhȇr musapi muka sang swȃmi, matanghi ta sang Jaratkâru; krodha sumirat song  ning locana, mabȃng wadana nira, sangke gong ni gȇlȇng nira. Ling nira:
   “Dhik duṣṭanȃgini atyanta sampenyu kamung nȃgini pinakastrî, wȇnangnyu mawara ri paturû ni nghulun. Ayukto maryȃdaḥ strînȃm, tanyogya maryȃda ning strî kadi kamu.
   Tasmȃt aryakna ko dengku mangke”.
   Nȃhan ta wuwus nirȃtȇhȇr tuminggal I sang strî. Yatût ta sang nȃginî. Malayû mȇkul suku sang swȃmi:
6. “Om mpungku, kṣamȃkna ta  manȇh rahadyan sanghulun! Tan sangken  awamȃna ni nghulun, yan pamungu ri rahadyan sanghulun. kewalȃmengȇti rahadyan  sanghulun ri pamûjȃntangkȇn sandhyȃ salah pwa ya, matang yan panȇmbah pinakanghulun. Yan yogya malunya… mpu ḍang hyang. Yan huwus pinanghulun mȃnak, ikang lumuputakna kaḍang ni nghulun, ring yajna sarpa, samangka ta rahadyan sanghulun gumawaya tapa muwah”.
   Nȃhan ta ling sang nȃginî ‘n paminta kȃsih. Sumahur sang Jaratkâru: “Atyanta kȇnoh ning ulah sang nȃgini, mengȇt kita ri kapûjȃ sang hyang tȇkap ni nghulun, tatkȃla ning sandhyȃkȃla. Kunȇng tamatan wȇnangkw angowahi ri ujar ni nghulun, ikang tuminggalakna kita. Tatan adwȃ sojar ing kadi kami. Kunang kaharȇpteku. Haywa ta kita sangçaya. Asti, hana ikȃnakta. yatikomaritrȃnana kita dlȃha, ri tȇkȃ ning yajna sarpa. pahalȇbȃ ta manahta”.
   Atȇhȇr lunghȃ ta sang Jaratkâru, tan wȇnang sinayutan sira. Kȃri ta sang nȃginî; mȃjar i sang Bȃsuki an lunghȃ sang swȃmi, Mȃjarakȇn sawuwus ira sang Jaratkâru, mwang mȃjar i hana ning isi ni wȇtȇng nira. Harṣa ta sang Basuki rumȇngö. Alawas pwekang kȃla, mijil ta rare laki-laki paripûrnȃwayawa. Inaran ta sang Âstîka, ȃpan ‘asti’ ling sang bapa ngûni. Pinahayu  pwa de sang Bȃsuki, sinangaskȃra kadi pasangkȃra ning brȃhmanȃparikrama, iniwö inupawita. Ri wijil sang Âstîka, samangkana ta sang pitara gumantung i tungtung ing pȇtung, mȇsat mulih mareng pitṛloka, mukti phal ani tapa nira ngûni, makȃdîkang warabrata. Matuha pwa sang Âstîka, wȇnang mangadhyȃya weda. Wineh ta sira mangajya sarwaçȃstra, umȃmpil ing Bhṛgupakṣa sira. Mangkana kacaritan sang  Âstîka. Sira ta nimitta ning nȃga takṣaka luput ing sarpayajňa mahȃrȃja  ȷanamejaya”.