Hiḍimbahiḍimbȋ

Hiḍimbahiḍimbȋ

  1. Tucapa sang Pȃṇḍawa. Mangidul laku nira sangkeng Wȃraṇȃwata. Sawȇngi tar kêneng turȗ sira, tan parâryan sirân laku, enggal ta sirân lumampah, mangkin adoh para nira. Mamanggih ta sira alas göng atiçaya sukȇtnya, tan kaparan de ning manuṣa. Ya ta pinurug de sang Bhȋma. Tikȇl kayu-kayunya, kahawadȇ ning panapak ning suku nirȃr laku, ngûniweh tang rinȗgakȇn sakaharêp de nirân laku; nista nirȃn sumunggi dewȋ Kuntȋ, yayan ta anghel makanimitta kêral nira. Asing kaparag puh rêbah tikȇl, tan wȇnang mangadȇg de ning dȇrês ni laku nira sang Bhȋma. Akon ta sira marȃryana ring alas, sangke yan harȇp maturwa de ning arip nikang mata. Hana ta nyagro-dhȃgöng waringin matöb pangnya, irikȃ tȇngah ning alas, atȋscâyȃnya ri sor. Hana ta çilȃ maratânayanȃlwȃ, ngkâna ta pa-rȃryan ira, kinalasan ira rwan ing kayu. I surup sang hyang Aditya, maturȗ ta sang Kuntȋ. Kunang sang Bhȋma sira tamamet wway, angrȇngö pwa sira çabda ning manuk rawa, pi-naran ira ta ya. Katon ikang talaga çuci nirmala, mahȇning wwainya hibȇkan tuñjung. Madyus ta sirȃnginum wwai. Mȃ-ngȇn-angen ta nghel ning wwang sȃnak nira, karuhun nghel nirebu nira, tatanpatahȇnan pamarabas ning luh nira, umwasri pipi, mogha tar wȇnang lumampah de ning wȇlas-harȇp. I wȇkasan sira malaku. Satȇka nira ri wwang sânak nira, paḍa sukânidrȃ sor ning waringin. Malungguh ta sira tan milu ma-turȗ. Hana tarȃkṣasa si Hiḍimba ngaranya, munggw ing çȃl-maliwṛkṣa ri tȇngah ning alas. Asing wwang mara ngkȃna pinanganya. Katon pwa sang Pȃṇḍawa denya, magirang ta ya manahnya. Inujaran ta yȃrinya rȃkṣasȋ, si Hiḍimbȋ ngaranya:

“Aringku si Hiḍimbȋ. Hana manuṣagandha ike, kȃmbö dengku. Byakteki wwang. Nȃhan ta ya turw i sor ning wan-dhîra, tar wruh yan mahȃbhaya iking alas pinaranya. Laku ta wawa ngke ryaku, haywa sowe-sowe. Agyȃku manginuma rȃhnya, amangse dagingnya”.

Mangkana ling sang Hiḍimba, lumampah târinyânâma Hiḍimbȋ. Katon sang Bhȋma litu-hayu denya, çyȃmawarna, makiris ahijo, paripûrņa lwir ny awakya, singhaskandha tulya, kadi pakȇkȇs ning singha, haros parinȃha ny awak nira, matambas kadi wunga kuṇḍur gulȗ nira, puṣkaradṛh, kadi dala-dala ning nȋlotpala mata nira. Kapȗhanta sang Hiḍimbi tumoni sira, ri wagus ing rȗpa nira. Mângên-angên ta ya, tan ahyun tumûtakna sapakon i kakanya:

  • “Yan wwataknangkw iki panganênya, anghing sakarêng pawehanya inak ȃmek lȃwan suka ning kenuman ing rȃh-nya. Yapwan pakaswȃmya ta ya, malawas aku sukȃ denika”.

Mangkanȃngȇn-angȇn sang Hiḍimbȋ, pinahayunya ta rȗ-panya, salwir ing manuṣarȗpa pinahayu, pinakasolahnya tȇkeng pahyasnya, sopacȃra bhȗṣaṇa ning manuṣyȃkṛti, konangunang tininghalan. Mojar ta ya sarȃgȃsȇmu guyu, nihan lingnya:

“Swami sang malinggih ring çilȃtala. Mahȃbhaya tan sinipi iking alas pinaranta. Syapa bhayangkwa linganta, (hana rȃkṣasa si Hiḍimba ngaranya), tamolah ring çȃlmaliwṛksa, raṇḍo magöng tȇngah ning alas. Ya ta makȃsananya; hetu ning wwang tan hana sabhȃ mara ngke, asing wwang mara ngke pinanganya. Kunang kami si Hiḍimbȋ ngaran i nghulun, ari nikang Hiḍimba râkṣasa, kinon ikȃmatyane kita. Katȇkan pwa nghulun rȃga tumon kalituhaywan rahadyan sanghulun, matang yan huripanangkwa kita, wawangku mareng çûnya deça, tan hana kolâhalanta dengku, iluta ndak wörakȇn kita, sugyan tar wruha wwang sȃnakw i kita”.

Sumahur sang Bhȋma, ling nira:

“Ibu sang râkṣasȋ mahayu. Atyanta suka ninghulun dentȃsih ri kami. Kunang tâpan bhakti mebu mwang asih mawwang sȃnak, tar wȇnang tuminggalakȇn i sira”.

Ling sang Hiḍimbȋ: “Swȃmȋ, haywa kita sangçaya. Sira ta kabeh huripȇn i nghulun, winaweng deça çûnya, wörakna mami kita kabeh”.

Ling sang Bhȋma: “Ndâtan wênang mungwâturȗ mwang ibu ni nghulun, tuwi ṣȇdêng nirenak maturȗ. Ndya tȃku wȃnyȃnanghya? Sangkṣepa ny ujar ni nghulun, sadenya tȇkȃ wwang sânakta yan wȇnang dhumȃrana kabeh”.

Ling ning rȃkṣasȋ Hiḍimbȋ: “Wruh nghulun ri twangta ma-kaka makȃdȋng ibu; yan yogya mareng deça çȗnya ri pucak ning gunung, ngkana ta (hana lȋlȃ) paturwan uttama çayana. Apa. ta halȇp nikang maçayana rwan ing kayu-kayu, ma-guling ing çilâtala? Kunang hawana ning mareng pucak ing günung çûnyadeça, manunggange walakang ni nghulun, ngke katona kamahȃtmyan ing kadi kami rȃkṣasȋ denta. Wungu ta kakanta mwang ibu lȃwan sânaktȃnwam çȋghra, kon sira manunggange walakang ni nghulun”.

  • Tan-anggȃ ta sang Bhȋma ri sawuwus nikang râkṣasȋ. Masowe hiḍȇp ikang rȃkṣasa si Hiḍimba. Ḍatêngta ya ri kahanan sang Pȃṇḍawa maturȗ lawan ibu nira. Tinon ta yȃrinya so-myarȗpa, atyanta krodhanya. Mȃjar ta ya:

“Dhik ta ai kong duṣṭa Hiḍimbȋ. Apa hidȇpmu harȇp sarȃga lȃwan manuṣȃdhama? Lumȇbur yaça ning kadi kami rȃkṣasa. Agöng dahat ikang duryaça pȃpa tinȇmunta pina-kawwang sânak. Panglâmpu ta ko harah. Panganȇnku kong manuṣa kaniṣṭa: Mangkana takamung Hiḍimbȋ, kahyunyu malakya manusya, tuluyênku panganȇn mȇne tan wandya, wruha rasa krodhangku”.

Mangkana ling nikang râkṣasa Hiḍimba. Manguhuh ta ya makrak angikikan, masö sahasȃmbȇknya tan panggalêng.

Lohitȃkṣah, mabȃng matanya. Mahȃbȃhuḥ, atiçaya lwȃ-göng bȃhunya. Tȋkṣṇadaṁṣṭrojjwalȃnanah, dumilah muka-nya, kasȇnwande ning lungid ing sihungnyângingidingi-dalȗngȋdȃngarabarab. Lumarap kilatnya, de ning paghȃṣa-nye sor ing ruhur. Mahirȇng warņa ny awaknya, kadi me-ghânghêmu hudan, kadi dêrês ing seḍung aliwawar dȇrȇs ning uçwâsanya. Ȗrdhakeçah, umiņḍuhur ta ya rambut-nyȃwyang awêrutwêrutan. Bhayȃnakaḥ, katatakut, sȃkṣȃt mṛtyu mâwatȃra. Mawȇdi pwa sang Bhima kasinggula sang maturȗ, dinudut nira tang cȋla dinohakȇn sakeng unggwanya; paturwan ing wwang sȃnak nira mwang sang ibu nira, kaha-balang ta ya wwalu wȇlas ḍȇpa dohnya sakeng unggwanya ngûni. Masikȇpta sira, silih pȇrȇp, kapwânidra cinidra.

Wȃraṇau ṣaṣti hȃyanau, kadi patukar ning liman sȇḍȇng yowana kâlanyâwêrö de ning medanya. Rûg rêbah parawaça tang kayu-kayu de ning patukar nira. Matanghi ta sang ma-turȗ, kagyat sira kabeh, dening panghȇruk nira mawilêt, silih-dȇdȇl, silih-tampyal. Rȗg sahana ning kayu kapurugde nira, muwah dȇrȇs ning hangin-angin irȃngusir inusȋ, silih-gyat ginyat, silih-bandha. Katon pwa dewȋ Kuntȋ matanghi de sang Hiḍimbȋ, masö ta ya manêmbah, mâjarakȇn hyunya ri sang Bhȋma, lȃwan mȃjarakȇn çakti ni kakanya, yan pi-nakbhaya ning alas inusî de nira. Irikȃ ta sang Arjuna mȃjar i kaka nira:

  • “Kaka Bhȋma. Agöng rakwa kaçaktin ikang rȃkṣasa Hiḍimba. Haywa ta kaka pramȃda ri lȇkasnya ring palagan. Mangkana yan anghel rahadyan sanghulun marâryana sakarȇng. Nghulun lawananyȃsikȇp apêrêp”.

“Antênku sang Arjuna. Udȃsȋno nirȋksaswa. Haywa kita sangçaya, tonton patukar ni nghulun lȃwan rȃkṣasa. Yaya patyanya dengku”.

Ling sang Arjuna: “Kaka Bhȋma. Yan matyekung rȃkṣasa si Hiḍimba, kim anena ciraṁ kȃlam? haywa sowe-sowe, patyani juga usên, sugyana katȇkȃna rodramȗrti, kȃla surup ning ȃditya muwah, byaktȃgöng kaçaktin ikang rȃkṣasa irika”.

Prayatnata sang Bhȋmi sapitutur sang antȇn, mogha ta suku nikang râkṣasa sinikȇp nira kâlih. Pinutȇrakȇn ira ta ya, inuti-taken, tinibakên ing çilȃtala linudan ira ri muṣțipâtinya. Tikȇl ta ya walakangnya de ning pȃdatȃla nira. Mangohanta ya mamȇkasi huripnya (kadi çabda ning gêrêh, gumuruh angam-puhan karȇngö ring ȃkȃçamaṇḍala. Pȇjah ta ya tanpamyati, patinya manglȇndo, mukanya bȇntar, koñjem ing çilȃtala). I pȇjah sang Hiḍimba, manêmbah ta sang Hiḍimbȋ ri dewȋ Kuntȋ. Mȃjarta ya ri sira, lingnya:

“He mahȃdewȋ Nghulun rȃkṣasi makaswabhȃwa krȗrarȗpa. Ndan tininggal ni nghulun ikȃ krȗrȃkȃra ning rakṣasȋrȗpa, sasolah swabhȃwangkw i ngûni kabeh. Nyang solah ning manuṣa gawayên tuladana mangke, wet ning hyun ni nghulun ri rȃnak mahȃdewȋ. Kunang yan hana sanmata rahadyan sanghulun, yan yogyȃ nghulun umiwwa ri jöng mahȃdewȋ, mawwata sarwabhojana, mijila sangkeng manah patik mahȃdewi, apan swakarma ning kadi kami mangkana”.

Nȃhan ling sang Hiḍimbȋ. Mojar ta sang Kuntî, ling nira:

“Anaku kita sang Bhȋma. Tan apa kita makastrȋ râkṣasȋ, apan dharma ngaranya. Haywâgigu ring ulah. Ikȃ kewala çaraņanta i sêdêng ning haneng alas. Haywa wikalpa wêkangku”.

Mangkana ling dewȋ Kuntȋ. Mojar ta sang Yudhiṣṭhira ri sang Hiḍimbȋ:

  • “Sang Hiḍimbȋ. Haywa kita sangçaya. Tȇlas anugraha ring rȃma ni nghulun, alap tȃringku sang Bhȋma, t’agawe ko sukamanggala, saparikrama ning wiwȃha. Kami ta kawȇkas ngke ring alas”.

An-Mangkana ling sang Yudhiṣṭhira, winörakȇn ta sang Bhima mareng Giriçrngga. Hinyasanya tȃwaknya; salwir ing agawe konêng unêng i rupanya, salwir ing uttama bhȗṣaņa pinakabhȗṣaņanya. Suka ta sang Bhȋma denya. Mȃmȇng-amêngta ya ring deça wanȃntarâtyanta râmyanya, pinaran ira kȃlih sang Hiḍimbȋ, mahas ing udyȃnawana, ring ȃçrama, ring parwata wanadeça, tȇlas pinaran ira kabeh, yatheccha, masanggama sira mwang sang Hiḍimbȋ. Mȃnakta sira rȃkṣasarȗpa, tȋkṣṇadaṁṣṭra, malaņḍȇp sihungnya, sutȃmranetra, mabȃng matanya, mahâwaktra, alwȃ tutuknya, çangkukarņa, kadi lipung talinganya, mahȃtanuh, magöng awaknya, mahȃjaṭhara, magöng wêtêngnya, mahȃbalah, agöng çaktinya, makȇral ya. Balo ‘piyauwanaṁ prȃptaḥ sangkan-sangkan rare mareng alas-alas tan atakut ing sarwabhaya. Agrastaḥ, tanpa lwang kayowanan i rȗpanya, manojawah, atiçaya dȇrȇs ning lakunya, parêng lâwan manah gȇlis ning lampahnya, sakaçaktin ing rȃkṣasa çaktinya. Manȇmbah ta ri sang bapa mwang ri sang ibu. Ghaṭopamaḥ kacokeçi, towi katon ta ya rambutnyȃtȇb mawȇrut-wȇrutan, kadi ghaṭȃkȃra lwir i gȇlungnya. Tasmȃd Ghaṭotkaca (nȃma, inaranan ta sang Ghaṭotkaca), atyanta lituhayunya, ikȃ sang Ghaṭotkaca, inahȃkȇn de bhațȃrendra uliha ning lipung sang Karņa dlȃha. Mangkana denyȃn pinakȃnak sang Bhȋma. Sȃmpunya sang Hiḍimbȋ mânak, maluy ta sang Bhȋma mareng kahanan ira dewi Kuntȋ, makering sang Bhȋma mwang sang Ghaṭotkaca. Katȇmuta sang catur Pȃṇḍawa ri pȗrņa bhojana tan hana kakurang sangke kamahȃtmyan ira sang Hiḍimbȋ. Manȇmbahta sang Ghaṭotkacâmalaku kinatuturan, yan hana yogya gawaya nira kȃla ning ewȇh, samangkana sira ḍatȇnga. Lunghȃ ta sira mwang sang ibu, ri tȇlas nira manêmbah ri dewi Kuntȋ mwang sang pañca Pȃṇḍawa. Kawȇkas ta sang Pȃṇḍawa mwang sang ibu.

Comments

No comments yet. Why don’t you start the discussion?

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *