
A
Açarîra – Orangnya Sendiri Hidup-Hidup = Nyata, Terang, Betul-Betul
Adhyȃya – Murid, Pelajaran
Adwȃ – Tak Dapat Dipercaya, Menyesat
Agalaka – Akan Menjadi Marah
Ahyun – Hendak
Ajȇro – Dalam
Aji – (Buku) Pelajaran; Ilmu
Akṣata – Mengusap
Akweh. – Menjadi Banyak
Alunggu Ing – Duduk Di
Amahakȇn – Menimbun
Amalaku – Dipangku Kepalanya
Amanggiha – Untuk Mendapatkan
Amṛta – Air Kehidupan
An – Bahwa
Anakbi – Isteri
Angde – Menyebabkan
Anganti – Menunggu
Angȇrȇsi – Memedihkan
Angluputana – (Yang) Membebaskan
Angowahi – Mengubah
Anungsang – Terbaik
Ameta – Hendak Mencari
Aminta – Supaya Ditunggu
Ardha – Dapat
Ari – Adik, Tinggal
Asih – Menaruh Kasihan
Asing Sakaharȇp Pinaran Nira – Tiap-Tiap Tempat Yang Hendak Didatanginya (Ditujunya)
Atanghya – Bangunlah
Atȇhȇr – Lalu
Athawȃ – Atau
Atyanta – Alangkah
Apan – Karena
Aparan – Siapakah
Apriya – (Yang) Tidak Menyenangkan
Araṇya – Hutan
Awamȃna – Penghinaan
Awayawa – Badan, Anggauta-Anggauta
Awȇlas – Menaruh Belas-Kasih
B
Bandhana – Belenggu
Bhagawȃn – Pedeta
Bhaṭȃra – Dewa
Bhûta – Makhluk
Bhṛgupaksa – Ajaran Bhrgu
Brahmaçȃrî – Murid Brahmaṇa
Brȃhmaṇa – Pendeta
Brata – Tapa
Brata Samȃdhi – (Ber) Puasa Dan Bersamadi (= Mengheningkan Pikir)
C
Çayana – Tempat Duduk
Çaraṇa – Tempat Berlindung
Carîra – Badan
Caru – Sajian
Çapa – Kutuk
China – Tanda
Çinapa – Dikutuk
Citta – Hati, Piker
Çukla – Suci
Çukla Brahmaçȃrî – Murid Brahmaṇa Yang Suci
Çunya – Sunyi
D
Ḍang Hyang – Yang Terhormat
Dalihan – Hendak Ditinggalkan
De (Ning) – Oleh
Deni – Karena
Dening – Karena
Dlȃha – Pertolongan
Drawa – Luluh
Duhkȃntara – Dalam Susah = Keadaan Susah
Duṣṭa – Jahat
E
F
G
Galak – Marah, Kemarahan
Gandha – Bau-Bauan
Garbhinî – Hamil- Garbhana = Kehamilan
Gȇlȇng – Marah
Ginantung – Digantungkan
Ginawayakȇn – Yang (Dilakukan)
Ginöng Nira – Yang Diperbesarnya
Gong – Besar
Gṛhasthȃçrama – Masa Berkeluarga/Berumah Tangga
Gumantung – Bergantung
Gumayakna – (Akan) Melakukan
H
Haji – Raja
Haňar – Baru
Hanawa Pwa – Adapun Sekarang
Hangin – Angin
Hȃrora – Kegaduhan
Hawan – Jalan
Hȇntas – Keluar
Hetu – Sebab
Hiniris – Disayat
Huwus – Sudah
I
Ikang – Yang
Ikang Agawe – Yang Membuat (= Melakukan)
Inajar Nira – Yang Diajarkannya
Inasȇhan Ira – Dibersihkannya
Inȃweṣa – Terpengaruh Hatinya Oleh
Ing – Dalam, Di Dalam, Daripada
Iniwö – Dirawat,Pk: Iwö
Inupawita – Diberi Kalung Brȃhmaṇa, Pk: Upawîta = Kalung Brȃhmaṇa
Ikȃ Ta – Itulah
Irikȃ Ta – Lalu, Maka
Iriya – Kepadanya
Iwir – Keadaan
I Sȇḍȇng – Pada Ketika
J
Lahrû – Musim Panas (Kering)
Janggama – Makhluk Hidup
Janma – Penjelmaan
Jarat – Ksaya
Jaṭȃdhara – Rambut Terjalin
Jurang – Jurang
K
Kabrahmacaryan – Kedudukan Sebagai Murid Brȃhmaṇa
Kadang – Kadang = Saudara
Kadi – Seperti
Kahaliwatan – Diliwati
Kahanan – Tempat
Kaharȇpta – Kehendakmu
Kahasan – Dijelajahi
Kakingan – Kekeringan
Kalaran – Kesengsaraan
Kalunghȃlunghȃ – Makin Lama Makin Jauh
Kȃngkȇn – Dapat Disamakan Dengan = Seolah-Olah
Katakut – (Keadaan) Ditakuti
Katakutnya – Keluar-Biasaan, Hal Yang Luas Biasa
Katon – Kelihatan, Tampak
Kȃraṇa – Sebab, Lantaran
Kȃrana Nirȃn – Lantaran Beliau
Kȃraṇȃtara – Dalam Keadaan Yang Disebabkan Oleh Perbuatan Sendiri?
Karȇnggö – Kedengaran, Dengar
Kȃruṇya – Belas-Kasih (An)
Karuṇyabuddhi – Suka Menaruh Kasihan
Kasangsȃran – Kesengsaraan
Kasawus – Kasawur = Tersebar
Kasingsal – Terbuang, Terlempar
Kawaka – Kuasa
Kawarah – (Akan) Diberitahukan
Kawitan – Orang Tua
Kȇmbang – Bunga
Kȇnoh – Pantas
Kȇtȃ – Memang, Sungguh
Kewala – Hanya
Kinabehan Ira – Dipakai (Nya) Semuanya
Kinawruhan – Diketahui
Kon Mȃnaka – Suruh Supaya Beranak
Kumawaçȃkȇn – Menguasai
Kunang – Adapun
Kunȇng – Tetapi
Kumawaçȃkȇn Apriya – Menguasai Yang Tidak Enak (Bagi Perasaan) = Tahan Menderita
Kuwung – Lobang
Krama – Keadaan
Kṣamȃkna – Maafkanlah
Kṣaya – Runtuhan, Keruntuhan;Umur Tua;Penghancuran; Kemun Duran
Kunang – Pun/Apapun
Kurȇn – Kawin, Nikah
L
Labdha – Mendapat, Menerima
Laku – Perjalanan
Lara – Susah, Sedih
Lȇbȃ – Tenang
Ling – Kata Perkataan
Liniwȇt – Ditanak
Locana – Mata
Luh – Air Mata
Lumaku Tirtha- Berjalan Diatas Air
Lumuputakna- Yang Akan Menghindarkan
Luputa – Supaya Terhindar
M
Maburu Buru – Berburu
Madȇrȇs – Yang Deras
Mahas Ing – Masuk Ke Dalam
Mahatîs – Sangat Dingin
Mahayunan – Berayun-Ayun
Mahyuni – Menghendaki, Mengingini
Magantungan – Bergantung (Pada)
Mȃjar – Memberitahukan, Tertinggal, Ditinggalkan
Makȃdi – Terutama
Majaṭȃdhara – Berambut Terjalin
Mȃlap – Mengambil, Memunguti
Malayû – Lari
Maluya – Silahkan Kembali, Supaya Kembali
Maka – Ber;Mempunyai
Makanimitta – Oleh Karena
Manȇh – Hamba (Perempuan)
Mangadhyȃya – Membaca
Mangapekṣa – Menunggu, Menanti, Pk; Apekṣa
Manghiḍȇpa – Untuk Menghadapi
Mangajya – Untuk Mempelajari
Mangkana – Demikian
Mangke – Sekarang
Mangkin – Makin
Manohara – Indah; Menarik Hati; Ramah
Manusup – Masuk, Menyelinap
Maryȃdȃ – Tingkah Laku
Mapan – Karena
Marabas – Mengalir, Meleleh
Marya Anghiḍȇpa – Supaya Berhenti (=Tidak Lagi) Menghadapi
Matang Yan – Sebabnya Bahwa, Oleh Karena Itu
Mȃwaka – Sekiranya Menguasai
Mawara – Mengganggu
Meh – Hampir
Mȇkul – Memeluk
Mengȇt – Ma+Ngȇt = Teringat
Mengȇti – Memperingatkan, Pk: Ingȇt
Mȇsat – (Meloncat) Lepas
Mawȇdi – Mawȇdi?=Takut
Mogha – Hingga
Mokṣa – (Ingin) Mokṣa (= Bebas Dari Samsara)
Mpu – Pendeta
Mulati – Melihat
Mulih – Pulang
Mujarakȇn – Mengucapkan
Muka – Muka
Mukti – Menikmati, Pk: Bhukti
Muwah – Lagi
Mwang – Dan
N
Nȃga – Ular
Nȃginî – Ular Betina
Nȃhan Ta – Beginilah
Nanȃ – Binasa
Narakaloka – Alam Neraka
Naya – Pimpinan
Ndȃn – Tetapi
Ndȃtan Sayogya – Tidak Sepantasnya
Ngaran – Nama
Ngarang Ing – Artinya, Berarti
Ngaran Ira – Nama Siapa
Nguniweh – Apalagi
Ning – Dari, Menurut
Nirȃhȃra – Tidak Makan
Nirȃn – Nira +An=…. Nya Ketika
Nireng – Nira + Ing = Beliau Kepada
Nityakarma – Tugas Agama Terus-Menerus
Niyama – Keseharusan, Paksaan (Kepada Diri Sendiri)
O
P
Pahi – Perbedaan
Pakṣa – Tujuan
Panȇmbah – Sembah
Panganȇn – Supaya Dimakan
Panigit – Pengunggisan
Pȃṇigrahaṇa – Perkawinan, Pernikahan
Pȃntaraning – Diantara
Parikrama – Segala Apa Yang Diharuskan (Diperlukan)
Paripûrṇa – Sempurna
Pasangaskȃra – Pengasuhan
Pastry – Mastrî= Beristeri
Pȃtȃla – Alam Naga, Dunia Luar
Pȃpakarma – Perbuatan Dosa
Paweh – Pemberian, Hidangan
Paweha – Yang Akan Menjadi Pemberian = Yang Seharusnya Kuberikan
Paweha Mami – Seharusnya Kuberikan
Pȇgat – Putus
Pet – Cari
Pȇtung – Nama Jenis Bamboo Yang Besar
Phala – Pahala/Buah
Pinahayu – Dijaga, Dipelihara
Pinaka – Dipakai Sebagai
Pinakȃwakta – (Segala Apa) Yang Menjadi Penjelmaanmu
Pinet – Dicari
Pintakȃsihi Taya – Mohonlah Kepadanya
Pitara – Arwah (Nenek-Moyang)
Pratibhanda – Halangan
Pratidina – Tiap Hari
Pwa – Lah
Q
R
Rahadyan Sangkulun – Tuanku, Tuanhamba
Raray – Kanak-Kanak
Ri – Akan, Tentang, Mengenai
Ring – Pada
Ri Sȇḍȇng – Pada Waktu
Rwan – Daun
S
Sadȃkȃla – Selalu
Saha – Dengan
Sȃkṣȃt – Nyata; Dapat Disamakan Dengan
Salah – Salah
Samangka – Maka
Samangkana – Pada Ketika Itu Juga
Samȃrganta – Sesuai Dengan Jalan (=Perjalanan) Mu
Samaya – Janji, Perjanjian
Sambe – Panggil
Sampe = (Sampay) – Hinaan
Sanȃma – Senama
Sangaskȃra – Asuh(An), Didik (An)
Sangçaya – Khawatir
Sandhyȃ – Senja
Sangka – Sejak, Dari
Sangkeng – Dari
Sangsȃra – Sengsara
Sangsȃra Kṛtasangȃra – Kesengsaraan Yang Diderita (Nya)
Santoṣa – Keamanan Hati, Merasa Aman (Bahagia Hatinya)
Sarwa – Segala
Sarwajanmabandhana – Segala Sesuatu Yang Membelenggu Manusia
Sarwaloka – Bermacam-Macam Dunia (Alam)
Sasar – Keliru, Khilaf
Sa Ujar – Segala Perkataan
Saparpatan – Seperempat
Sawiji – Seekor
Sayut – Kelak
Sepa – Terlambar, Lampau
Siddhi Mantra – Manjur Mantera (Nya)
Sinayutan – Tahan
Sinangaskȃra – Diasuh, Dididik
Sinirȃm – Disiram Pk; Sirȃm
Sira – Beliau; Tetapi Disini Tidak Perlu Diterjemahkan, Karena Kata Ini Hanya Menandakan, Bahwa Kata-Kata Benda Berikutnya Sangat Dihormati
Sirat – Padi (Untuk Sajian)
Si Manghiḍȇpa – Yang Menghadapi
Song – Cahaya, Seri, Sinar
Sor – Bawah
Sthȃwara – Tumbuh-Tumbuhan
Suku – Kaki
Sumȃmbe – Memanggil
Sumirat – Memancar
Swȃmi – Pemilik, Majikan, Tuan, Suami
Swabnȃwa – Sifat, Tabiat
Swarga – Surga
Syuh – Hancur
T
Ta – Lah
Tali – Ikat
Tamatan – Tidak
Tamolah – Tinggal
Tamuy – Tamu
Tanggung – Berat = Kekuatan?
Tan Kȇneng – Tidak Kena= Tak Bergaul Dengan
Tan Yogya – Tidak Layak Lagi
Tarima – Terima
Tasmȃt – Karena Itu
Tȃtan – Tidak
Tatkȃla – Pada Waktu Itu
Tatwa – Intisari = Arti
Tarpamangan- Tidak Makan
Tȃpan – Karena
Tȇkaning – Hingga (Menyebabkan)
Tȇka Ring – Datang Di
Tȇkap Ing – Oleh Karena
Tȇkeng – Hingga
Tȇlas – Sudah
Tibȃ Ing – Akan Jatuh Di
Tinalyan – Diikat
Tinaňanta – Ditanya Oleh Tuanku, Pk: Taňa
Tikȇl – Patah
Ton – Lihat
Tunggunȇn – Maksud
Tuhwa – Tahu+A = Sekiranya Benar-Benar
Tumon – Melihat
Tumulunga I – Menolong (Akan)
Tumumpȇk – Dibawaah, Ke Bawah
Tungtung – Ujung
Twas – Hati
U
Ujar – Kata, Perkataan
Umaḍang – Tersedia
Umaritrȃṇa – Akan Menolong
Umampil Ing – Mengikuti
V
W
Wadana – Muka
Waling – Sangka, Kira, Anggap
Walkala – Pakaian Dari Kulit Pohon
Wangça – Keturunan
Wara – Istimewa
Warabrata – Tapa Yang Istimewa
Wartamȃna – Terjadi Pada Waktu Ini
Wawa – Bawa
Wehȇn Ta – Berilah
Wȇka – Putera
Wȇkasan – Akhirnya
Wȇnang – Dikejar, Diketahui
Wȇnanganyu – Engkau Sampai Hati
Widhiwidhȃna – Upacara Yang Sudah Semestinya
Wih – Juga
Wîja – Benih, Butir (Padi)
Wiku – Pendeta
Wiku Warabrata – Pendeta Yang Luar Biasa Tapanya
Winarang – Dikawinkan
Wineh – Diberi, Diizinkan
Wiṣama – Pasti
Witan Ikang Suka – Asal Mula Kesenangan
Wîraṇastamba – Daun Rumput (=Bambu)
Wulih – Batang
Wungu – Gangun
Wuku – Buku, Ruas
Wuwus – Kata
X
Y
Ya – Itu
Yadin – Jika
Yajna Sarpa – Korban Ular
Yan Pira Kari – Dan Berapakah Sungguh
Ya Ta – Itulah, Yaitu
Yatanyan – Agar Supaya
Yatanyan Tan- Agar Supaya Tidak Ada
Yatikȃ – Itulah
Yatna – Suami
Yapwan – Jika Seandainya
Z