A

Açarîra          –         Orangnya Sendiri Hidup-Hidup = Nyata, Terang, Betul-Betul

Adhyȃya       –         Murid, Pelajaran

Adwȃ            –         Tak Dapat Dipercaya, Menyesat

Agalaka        –         Akan Menjadi Marah

Ahyun           –         Hendak

Ajȇro            –         Dalam

Aji                 –         (Buku) Pelajaran; Ilmu

Akṣata          –         Mengusap

Akweh. –         Menjadi Banyak

Alunggu Ing  –         Duduk Di

Amahakȇn    –         Menimbun

Amalaku       –         Dipangku Kepalanya

Amanggiha    –         Untuk Mendapatkan

Amṛta           –         Air Kehidupan

An                –         Bahwa

Anakbi          –         Isteri

Angde           –         Menyebabkan

Anganti         –         Menunggu

Angȇrȇsi       –         Memedihkan

Angluputana  –         (Yang) Membebaskan

Angowahi      –         Mengubah

Anungsang    –         Terbaik

Ameta           –         Hendak Mencari

Aminta          –         Supaya Ditunggu

Ardha           –         Dapat

Ari                –         Adik, Tinggal

Asih              –         Menaruh Kasihan

Asing Sakaharȇp Pinaran Nira      –         Tiap-Tiap Tempat Yang Hendak Didatanginya (Ditujunya)

Atanghya      –         Bangunlah

Atȇhȇr           –         Lalu

Athawȃ         –         Atau

Atyanta         –         Alangkah

Apan            –         Karena

Aparan          –         Siapakah

Apriya           –         (Yang) Tidak Menyenangkan

Araṇya          –         Hutan

Awamȃna      –         Penghinaan

Awayawa      –         Badan, Anggauta-Anggauta

Awȇlas          –         Menaruh Belas-Kasih

B

Bandhana     –         Belenggu

Bhagawȃn     –         Pedeta

Bhaṭȃra         –         Dewa

Bhûta           –         Makhluk

Bhṛgupaksa   –         Ajaran Bhrgu

Brahmaçȃrî   –         Murid Brahmaṇa

Brȃhmaṇa     –         Pendeta

Brata            –         Tapa

Brata Samȃdhi        –         (Ber) Puasa Dan Bersamadi (= Mengheningkan Pikir)

C

Çayana         –         Tempat Duduk

Çaraṇa          –         Tempat Berlindung

Carîra           –         Badan

Caru             –         Sajian

Çapa            –         Kutuk

China            –         Tanda

Çinapa          –         Dikutuk

Citta             –         Hati, Piker

Çukla            –         Suci

Çukla Brahmaçȃrî    –         Murid Brahmaṇa Yang Suci

Çunya           –         Sunyi

D

Ḍang Hyang  –         Yang Terhormat

Dalihan         –         Hendak Ditinggalkan

De (Ning)      –         Oleh

Deni             –         Karena

Dening          –         Karena

Dlȃha            –         Pertolongan

Drawa           –         Luluh

Duhkȃntara   –         Dalam Susah = Keadaan Susah

Duṣṭa           –         Jahat

E

F

G

Galak           –         Marah, Kemarahan

Gandha         –         Bau-Bauan

Garbhinî        –         Hamil- Garbhana = Kehamilan

Gȇlȇng          –         Marah

Ginantung     –         Digantungkan

Ginawayakȇn          –         Yang (Dilakukan)

Ginöng Nira  –         Yang Diperbesarnya

Gong            –         Besar

Gṛhasthȃçrama       –         Masa Berkeluarga/Berumah Tangga

Gumantung   –         Bergantung

Gumayakna  –         (Akan) Melakukan

H

Haji               –         Raja

Haňar           –         Baru

Hanawa Pwa –         Adapun Sekarang

Hangin          –         Angin

Hȃrora          –         Kegaduhan

Hawan          –         Jalan

Hȇntas          –         Keluar

Hetu             –         Sebab

Hiniris           –         Disayat

Huwus          –         Sudah

I

Ikang            –         Yang

Ikang Agawe –         Yang Membuat (= Melakukan)

Inajar Nira     –         Yang Diajarkannya

Inasȇhan Ira  –         Dibersihkannya

Inȃweṣa        –         Terpengaruh Hatinya Oleh

Ing                –         Dalam, Di Dalam, Daripada

Iniwö            –         Dirawat,Pk: Iwö

Inupawita      –         Diberi Kalung Brȃhmaṇa, Pk: Upawîta = Kalung Brȃhmaṇa

Ikȃ Ta           –         Itulah

Irikȃ Ta                    –         Lalu, Maka

Iriya              –         Kepadanya

Iwir               –         Keadaan

I Sȇḍȇng       –         Pada Ketika

J

Lahrû            –         Musim Panas (Kering)

Janggama     –         Makhluk Hidup

Janma –         Penjelmaan

Jarat             –         Ksaya

Jaṭȃdhara      –         Rambut Terjalin

Jurang          –         Jurang

K

Kabrahmacaryan     –         Kedudukan Sebagai Murid Brȃhmaṇa

Kadang                   –         Kadang = Saudara

Kadi                         –         Seperti

Kahaliwatan            –         Diliwati

Kahanan                 –         Tempat

Kaharȇpta               –         Kehendakmu

Kahasan                 –         Dijelajahi

Kakingan                 –         Kekeringan

Kalaran                   –         Kesengsaraan

Kalunghȃlunghȃ       –         Makin Lama Makin Jauh

Kȃngkȇn                 –         Dapat Disamakan Dengan = Seolah-Olah

Katakut                   –         (Keadaan) Ditakuti

Katakutnya              –         Keluar-Biasaan, Hal Yang Luas Biasa

Katon                     –         Kelihatan, Tampak

Kȃraṇa                    –         Sebab, Lantaran

Kȃrana Nirȃn           –         Lantaran Beliau

Kȃraṇȃtara              –         Dalam Keadaan Yang Disebabkan Oleh Perbuatan Sendiri?

Karȇnggö                –         Kedengaran, Dengar

Kȃruṇya                  –         Belas-Kasih (An)

Karuṇyabuddhi        –         Suka Menaruh Kasihan

Kasangsȃran           –         Kesengsaraan

Kasawus                 –         Kasawur = Tersebar

Kasingsal                –         Terbuang, Terlempar

Kawaka                   –         Kuasa

Kawarah                 –         (Akan) Diberitahukan

Kawitan                   –         Orang Tua

Kȇmbang                –         Bunga

Kȇnoh                     –         Pantas

Kȇtȃ                        –         Memang, Sungguh

Kewala                    –         Hanya

Kinabehan Ira          –         Dipakai (Nya) Semuanya

Kinawruhan             –         Diketahui

Kon Mȃnaka            –         Suruh Supaya Beranak

Kumawaçȃkȇn         –         Menguasai

Kunang                   –         Adapun

Kunȇng                   –         Tetapi

Kumawaçȃkȇn Apriya        –         Menguasai Yang Tidak Enak (Bagi Perasaan) = Tahan Menderita

Kuwung                  –         Lobang

Krama                     –         Keadaan

Kṣamȃkna                          –         Maafkanlah

Kṣaya                     –         Runtuhan, Keruntuhan;Umur Tua;Penghancuran; Kemun Duran

Kunang                   –         Pun/Apapun

Kurȇn                      –         Kawin, Nikah

L

Labdha         –         Mendapat, Menerima

Laku             –         Perjalanan

Lara              –         Susah, Sedih

Lȇbȃ             –         Tenang

Ling              –         Kata Perkataan

Liniwȇt          –         Ditanak

Locana          –         Mata

Luh               –         Air Mata

Lumaku Tirtha-        Berjalan Diatas Air

Lumuputakna-         Yang Akan Menghindarkan

Luputa          –         Supaya Terhindar

M

Maburu Buru           –         Berburu

Madȇrȇs                 –         Yang Deras

Mahas Ing               –         Masuk Ke Dalam

Mahatîs                  –         Sangat Dingin

Mahayunan             –         Berayun-Ayun

Mahyuni                  –         Menghendaki, Mengingini

Magantungan          –         Bergantung (Pada)

Mȃjar                      –         Memberitahukan, Tertinggal, Ditinggalkan

Makȃdi                    –         Terutama

Majaṭȃdhara            –         Berambut Terjalin

Mȃlap           –         Mengambil, Memunguti

Malayû                    –         Lari

Maluya                    –         Silahkan Kembali, Supaya Kembali

Maka                      –         Ber;Mempunyai

Makanimitta            –         Oleh Karena

Manȇh                    –         Hamba (Perempuan)

Mangadhyȃya          –         Membaca

Mangapekṣa           –         Menunggu, Menanti, Pk; Apekṣa

Manghiḍȇpa            –         Untuk Menghadapi

Mangajya                –         Untuk Mempelajari

Mangkana               –         Demikian

Mangke                   –         Sekarang

Mangkin                  –         Makin

Manohara               –         Indah; Menarik Hati; Ramah

Manusup                 –         Masuk, Menyelinap

Maryȃdȃ                 –         Tingkah Laku

Mapan                    –         Karena

Marabas                 –         Mengalir, Meleleh

Marya Anghiḍȇpa     –         Supaya Berhenti (=Tidak Lagi) Menghadapi

Matang Yan             –         Sebabnya Bahwa, Oleh Karena Itu

Mȃwaka                  –         Sekiranya Menguasai

Mawara                   –         Mengganggu

Meh                        –         Hampir

Mȇkul                      –         Memeluk

Mengȇt                   –         Ma+Ngȇt = Teringat

Mengȇti                   –         Memperingatkan, Pk: Ingȇt

Mȇsat                     –         (Meloncat) Lepas

Mawȇdi                   –         Mawȇdi?=Takut

Mogha                    –         Hingga

Mokṣa                     –         (Ingin) Mokṣa (= Bebas Dari Samsara)

Mpu                         –         Pendeta

Mulati                      –         Melihat

Mulih                       –         Pulang

Mujarakȇn               –         Mengucapkan

Muka                      –         Muka

Mukti                      –         Menikmati, Pk:  Bhukti

Muwah                    –         Lagi

Mwang                    –         Dan

N

Nȃga                      –         Ular

Nȃginî                      –         Ular Betina

Nȃhan Ta                –         Beginilah

Nanȃ                      –         Binasa

Narakaloka              –         Alam Neraka

Naya                      –         Pimpinan

Ndȃn                      –         Tetapi

Ndȃtan Sayogya      –         Tidak Sepantasnya

Ngaran                    –         Nama

Ngarang Ing            –         Artinya, Berarti

Ngaran Ira              –         Nama Siapa

Nguniweh                –         Apalagi

Ning                        –         Dari, Menurut

Nirȃhȃra                  –         Tidak Makan

Nirȃn                       –         Nira +An=…. Nya Ketika

Nireng                     –         Nira + Ing = Beliau Kepada

Nityakarma             –         Tugas Agama Terus-Menerus

Niyama                   –         Keseharusan, Paksaan (Kepada Diri Sendiri)

O

P

Pahi                         –         Perbedaan

Pakṣa                      –         Tujuan

Panȇmbah              –         Sembah

Panganȇn               –         Supaya Dimakan

Panigit                    –         Pengunggisan

Pȃṇigrahaṇa            –         Perkawinan, Pernikahan

Pȃntaraning            –         Diantara

Parikrama               –         Segala Apa Yang Diharuskan (Diperlukan)

Paripûrṇa                –         Sempurna

Pasangaskȃra         –         Pengasuhan

Pastry                     –         Mastrî= Beristeri

Pȃtȃla                     –         Alam Naga, Dunia Luar

Pȃpakarma             –         Perbuatan Dosa

Paweh                    –         Pemberian, Hidangan

Paweha                  –         Yang Akan Menjadi Pemberian = Yang  Seharusnya Kuberikan

Paweha Mami         –         Seharusnya Kuberikan

Pȇgat                      –         Putus

Pet                         –         Cari

Pȇtung                    –         Nama Jenis Bamboo Yang Besar

Phala                       –         Pahala/Buah

Pinahayu                 –         Dijaga, Dipelihara

Pinaka                    –         Dipakai Sebagai

Pinakȃwakta           –         (Segala Apa) Yang Menjadi Penjelmaanmu

Pinet                       –         Dicari

Pintakȃsihi Taya      –         Mohonlah Kepadanya

Pitara                     –         Arwah (Nenek-Moyang)

Pratibhanda            –         Halangan

Pratidina                 –         Tiap Hari

Pwa                        –         Lah

Q

R

Rahadyan Sangkulun         –         Tuanku, Tuanhamba

Raray                                –         Kanak-Kanak

Ri                                      –         Akan, Tentang, Mengenai

Ring                                  –         Pada

Ri Sȇḍȇng                         –         Pada Waktu

Rwan                                 –         Daun

S

Sadȃkȃla                 –         Selalu

Saha                       –         Dengan

Sȃkṣȃt                    –         Nyata; Dapat Disamakan Dengan

Salah                       –         Salah

Samangka              –         Maka

Samangkana           –         Pada Ketika Itu Juga

Samȃrganta            –         Sesuai Dengan Jalan (=Perjalanan) Mu

Samaya                  –         Janji, Perjanjian

Sambe                    –         Panggil

Sampe = (Sampay) –         Hinaan

Sanȃma                  –         Senama

Sangaskȃra             –         Asuh(An), Didik (An)

Sangçaya                –         Khawatir

Sandhyȃ                 –         Senja

Sangka                   –         Sejak, Dari

Sangkeng               –         Dari

Sangsȃra                –         Sengsara

Sangsȃra Kṛtasangȃra       –         Kesengsaraan Yang Diderita (Nya)

Santoṣa                  –         Keamanan Hati, Merasa Aman (Bahagia Hatinya)

Sarwa                     –         Segala

Sarwajanmabandhana        –         Segala Sesuatu Yang Membelenggu Manusia

Sarwaloka               –         Bermacam-Macam Dunia (Alam)

Sasar                      –         Keliru, Khilaf

Sa Ujar                   –         Segala Perkataan

Saparpatan             –         Seperempat

Sawiji                      –         Seekor

Sayut                      –         Kelak

Sepa                       –         Terlambar, Lampau

Siddhi Mantra          –         Manjur Mantera (Nya)

Sinayutan                –         Tahan

Sinangaskȃra          –         Diasuh, Dididik

Sinirȃm                   –         Disiram Pk; Sirȃm

Sira                         –         Beliau; Tetapi Disini Tidak Perlu Diterjemahkan,      Karena Kata Ini Hanya Menandakan, Bahwa Kata-Kata Benda Berikutnya Sangat Dihormati

Sirat                        –         Padi (Untuk Sajian)

Si Manghiḍȇpa        –         Yang Menghadapi

Song                       –         Cahaya, Seri, Sinar

Sor                          –         Bawah

Sthȃwara                –         Tumbuh-Tumbuhan

Suku                       –         Kaki

Sumȃmbe               –         Memanggil

Sumirat                   –         Memancar

Swȃmi           –         Pemilik, Majikan, Tuan, Suami

Swabnȃwa              –         Sifat, Tabiat

Swarga                   –         Surga

Syuh                        –         Hancur

T

Ta                 –         Lah

Tali               –         Ikat

Tamatan        –         Tidak

Tamolah        –         Tinggal

Tamuy           –         Tamu

Tanggung      –         Berat = Kekuatan?

Tan Kȇneng   –         Tidak Kena= Tak Bergaul Dengan

Tan Yogya     –         Tidak Layak Lagi

Tarima –         Terima

Tasmȃt          –         Karena Itu

Tȃtan            –         Tidak

Tatkȃla          –         Pada Waktu Itu

Tatwa           –         Intisari = Arti

Tarpamangan-         Tidak Makan

Tȃpan           –         Karena

Tȇkaning       –         Hingga (Menyebabkan)

Tȇka Ring     –         Datang Di

Tȇkap Ing     –         Oleh Karena

Tȇkeng         –         Hingga

Tȇlas                       –         Sudah

Tibȃ Ing        –         Akan Jatuh Di

Tinalyan        –         Diikat

Tinaňanta      –         Ditanya Oleh Tuanku, Pk: Taňa

Tikȇl             –         Patah

Ton               –         Lihat

Tunggunȇn    –         Maksud

Tuhwa           –         Tahu+A = Sekiranya Benar-Benar

Tumon          –         Melihat

Tumulunga I  –         Menolong (Akan)

Tumumpȇk    –         Dibawaah, Ke Bawah

Tungtung      –         Ujung

Twas            –         Hati

U

Ujar              –         Kata, Perkataan

Umaḍang      –         Tersedia

Umaritrȃṇa    –         Akan Menolong

Umampil Ing –         Mengikuti

V

W

Wadana                  –         Muka

Waling                    –         Sangka, Kira, Anggap

Walkala                   –         Pakaian Dari Kulit Pohon

Wangça                  –         Keturunan

Wara                       –         Istimewa

Warabrata               –         Tapa Yang Istimewa

Wartamȃna             –         Terjadi Pada Waktu Ini

Wawa                     –         Bawa

Wehȇn Ta               –         Berilah

Wȇka                      –         Putera

Wȇkasan                –         Akhirnya

Wȇnang                  –         Dikejar, Diketahui

Wȇnanganyu           –         Engkau Sampai Hati

Widhiwidhȃna          –         Upacara Yang Sudah Semestinya

Wih                        –         Juga

Wîja                        –         Benih, Butir (Padi)

Wiku                       –         Pendeta

Wiku Warabrata       –         Pendeta Yang Luar Biasa Tapanya

Winarang                –         Dikawinkan

Wineh                      –         Diberi, Diizinkan

Wiṣama                  –         Pasti

Witan Ikang Suka    –         Asal Mula Kesenangan

Wîraṇastamba         –         Daun Rumput (=Bambu)

Wulih                       –         Batang

Wungu                    –         Gangun

Wuku                       –         Buku, Ruas

Wuwus                    –         Kata

X

Y

Ya                –         Itu

Yadin                       –         Jika

Yajna Sarpa  –         Korban Ular

Yan Pira Kari –         Dan Berapakah Sungguh

Ya Ta            –         Itulah, Yaitu

Yatanyan       –         Agar Supaya

Yatanyan Tan-         Agar Supaya Tidak Ada

Yatikȃ           –         Itulah

Yatna            –         Suami

Yapwan         –         Jika Seandainya

Z